پشتیبانی آنلاین : 09357100044 (واتساپ - ایتا - تلگرام) تماس : 02125917699
ثبت اختراع

حقوق مالکیت صنعتی و تجاری در قوانین ایران به چه معنا و چیست؟

حقوق مالکیت صنعتی و تجاری در قوانین ایران به چه معنا و چیست؟

حقوق مالکیت صنعتی و تجاری در قوانین ایران به چه معنا و چیست؟ تعریف کامل حقوق مالکیت فکری و صنعتی چیست؟ در این مطلب قصد داریم به صورت کامل 0 تا 100 حقوق مالکیت صنعتی را مورد بررسی قرار دهیم.

در صورتی که قصد دارید عملیات ثبت اختراع و یا ثبت طرح صنعتی را با ارزان ترین هزینه و به صورت آنلاین انجام دهید می توانید این کار را با ارزان ترین هزینه در سامانه آنلاین پایدار با رعایت تمامی حقوق قانونی انجام دهید.

حقوق مالکیت صنعتی

مالکیت صنعتی در واقع شعبه ای از حقوق تجارت به حساب می آید که شامل حقوق غیرمادی نشات گرفته از علائم مشخص کننده مثل اسم تجاری، علائم صنعتی یا تجاری یا خدماتی، علامت یا سمبل و مشخصات منشاء کالای مورد نظر را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهد و به حقوقی که از خلاقیت و نوآوری حاصل می شوند از قبیل برگه های اختراع، گواهی اشیای مصرفی و در نهایت به اشکالات و ترسیمات و مسائل مربوط به رقابت ناسالم و نامشروع و سوء استفاده کردن از حقوق مالکیت صنعتی می پردازد. در این مقاله موارد تحت حمایت حقوق مالکیت صنعتی بیان خواهد شد و اهمیت و جایگاه هر یک از این حقوق تشریح خواهد شد.

حقوق مالكيت فكری

در کنار مبحث حقوق مالکیت صنعتی بهتر است بدانید که حقوق مالکیت فکری بر مبنای مصادیق مورد حمایت به دو بخش عمده «مالکیت ادبی-هنری» و «مالکیت صنعتی» تقسیم می شود. قبل از آنکه صنعت رو به تکامل رود حقوق مالکیت صنعتی مطرح نبود. از قرن ١٦ میلادی به بعد در قاره اروپا موضوع صنعت و تجارت و اختراعات اهمیت فزاینده ای پیدا کرد و از طرفی نیز برای حفظ آثار صنعتی و اختراعات صنعتگران و مخترعین و تشویق آنان مقرراتی بوجود آمد و با توجه به اینکه دامنه اختراعات روز به روز توسعه می یافت و صنعتگران از آن اختراعات بهره مند می شدند لذا به تدریج در قوانین مربوط به حمایت آثار مخترعین و صنعتگران تحولاتی پدید آمد تا به حدی که امروز در تمام کشورهای اروپا، آمریکا و آسیا قوانینی برای حفظ حقوق مالکیت صنعتی و اختراعات اشخاص وضع و به اجرا گذارده شده است.

چون موضوعات صنعتی و تجارتی و اختراعی تقریباً در تمام کشورهای صنعتی یکسان است قوانینی که در زمینه حمایت آثار مالکیت صنعتی وضع شده است همه تقریباً متحدالمضمون و یکنواخت می باشد به استثنای کشورهایی که در آنها اساس مالکیت خصوصی به اشتراکی و ملی، تغییر ماهیت داده است در این گونه کشورها، مقررات مخصوصی برای حقوق مالکیت صنعتی وضع شده است بطوریکه زمینه تشویق دانشمندان و مخترعان فراهم و حقوق مالکیت آنان حفظ می شود.

موارد تحت حمایت حقوق مالکیت صنعتی

  • حق اختراع

گواهی نامه ثبت اختراع (پتنت یا patent) حقی انحصاری است که برای یک محصول یا یک فرآیند به فرد مخترع از طرف دولت اعطا می شود که این اختراع، یک راه حل فنی جدید را برای حل یک مشکل یا مسئله پیشنهاد می کند.

  • علائم تجاری

یک علامت تجاری یا خدماتی (Trade Marks)، نشانه ای متمایز کننده است که محصولات یا خدمات مشخصی که به وسیله ی یک شخص حقیقی، شرکت یا یک گروهی از اشخاص/ شرکت ها تولید یا فراهم شده را قابل شناسایی می نماید و اجازه می دهد تا مشتریان، این کالاها و خدمات را از کالاها و خدمات دیگر متمایز سازند.

طرح های صنعتی در حقوق مالکیت

طرح صنعتی (Industrial Design) به عنوان یکی از مقوله های مالکیت فکری صرفا به ماهیت زیبایی شناختی و تزئینی یک محصول اشاره دارد و صرفا مربوط به شکل و ظاهر یک محصول است. علیرغم اینکه محصول ممکن است ویژگی های فنی و نوآورانه نیز داشته باشد، اما اساسا طرح های صنعتی از ابعاد فنی و عملکردی آن متفاوت است. طرح صنعتی قابلیت اعمال نسبت به طیف وسیعی از محصولات را دارا است، از محصولات صنعتی و ابزار فنی و پزشکی گرفته تا جواهرات و صنایع دستی، پوشاک و منسوجات و در عین حال در رابطه با بسته بندی نیز دارای اهمیت ویژه ای است. به عنوان یک قاعده کلی طرح صنعتی یکی از ویژگی های زیر را در بر دارد:

    1. ویژگی های سه بعدی مانند شکل یک محصول
    2. ویژگی های دو بعدی مانند تزئینات
    3. خطوط و رنگ و یا ترکیبی از هر دو مورد

اهمیت طرح های صنعتی در حقوق مالکیت صنعتی آن گاه مشخص می شود که یک طرح صنعتی موفقیت فروش یک محصول را افزایش می دهد و باعث می شود یک محصول برای مشتریان جذاب به نظر برسد و حتی ممکن است تنها علت فروش یک محصول به حساب بیاید و از همین رو است که حمایت از طرح های صنعتی برای حفظ منافع تولیدکنندگان در مقابل رقبا به مسئله ای حیاتی تبدیل می شود. چرا که با حمایت از یک طرح صنعتی از طریق ثبت آن در ادارات مالکیت فکری ملی یا منطقه ای، مالک طرح ثبت شده دارای حق انحصاری نسبت به آن می شود و می تواند اشخاص ثالث را از نسخه برداری غیرمجاز و تقلید منع نماید.

از نظر تجاری و حقوق مالکیت صنعتی این امر مهمی است چرا که توانایی رقابت در عرصه کسب و کار را بهبود می بخشد و باعث افزایش درآمد می گردد. چرا که طرح صنعتی به عنوان دارایی تجاری یک تولید کننده هر چقدر موفقیت بیشتری کسب کند ارزش بیشتری برای تولید کننده خود به ارمغان خواهد آورد. در بسیاری از کشورها یک طرح صنعتی ابتدا باید به ثبت برسد تا بتواند از حمایت های لازم برخوردار شود، و متقاضی ثبت یک طرح صنعتی باید تقاضانامه ثبت را به اداره مالکیت فکری کشور مورد نظر تقدیم کند. یک طرح صنعتی برای ثبت باید حائز چند ویژگی باشد؛ جدید باشد، به زبان ساده طرحی جدید است که قبل از تاریخ تقاضا نظیر آن در دسترس عموم وجود نداشته باشد. اصیل (Original) باشد، این ویژگی به مستقل بودن طرح و کپی یا تقلیدی نبودن آن اشاره دارد. در نهایت یک طرح صنعتی باید دارای شخصیت فردی باشد به این معنا که تاثیر کلی که طرح بر کاربر می گذارد متفاوت از تاثیر طرح های پیشین باشد.

پس به این ترتیب در حقوق مالکیت صنعتی باید بدانید که طرح هایی که اين سه ویژگی را نداشته باشند از ثبت مستثنی می شوند، علاوه بر این طرح هایی که منحصرا از جنبه های فنی و عملکردی یک محصول ایجاد می شود قابلیت ثبت به عنوان طرح صنعتی را ندارند، (چنین نمونه هایی بهتر است به عنوان اختراعات کوچک و یا مدل های مصرفی مورد ثبت قرار بگیرند) همچنین طرح های حاوی نمادها و نشان های رسمی و شناخته شده (مانند پرچم کشورها) و نیز علائم منافی اخلاق حسنه و نظم عمومی به عنوان طرح صنعتی قابل ثبت نیستند.

قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری 1386 طرح هایی را قابل ثبت می داند که جدید و اصیل باشند. اظهارنامه ثبت طرح صنعتی باید همراه با عکس و نقشه و سایر مشخصات گرافیکی باشد و در مورد طرح های سه بعدی ارائه ماکت طرح نیز لازم است.

برای ثبت یک طرح صنعتی باید تمامی مواردی را که یک تقاضانامه ثبت طرح صنعتی مطرح می کند ارائه داد. که معمولا شامل عکس از ابعاد مختلف طرح صنعتی و ترسیمات می شود همچنین لازم است هزینه های مورد نظر پرداخت شود. حمایت از طرح های صنعتی در ایران به مدت 15 سال انجام می گیرد (5 سال ثبت اولیه و دو دوره تمدید 5 ساله) با این وجود در اتحادیه اروپا این مدت 25 سال است و در آمریکا 14 است.

  • نشان مبدأ جغرافیایی

علامت جغرافیایی در حقوق مالکیت صنعتی یا نشان مبدا جغرافیایی (Geographical Indications) همان گونه که از نامش پيداست، اشاره به نام مکان جغرافیایی دارد که محصول مورد نظر در آنجا به عمل آمده است. نشان مبدا یا علامت جغرافیایی تضمین کننده کیفیت مشخصی برای یک محصول خاص است. چرا که به خریدار اطمینان می دهد محصول خریداری شده در مبدا مشخصی با تمامی ویژگی های موردنظر تهیه شده است. فرش دستبافی که در ایران تولید می شود با توجه به نوع پشم و رنگ بسیار متفاوت از فرش هایی با طرح و نقشه مشابه است که در چین تولید می شود. استفاده از نشان‌های جغرافیایی محدود به محصولات کشاورزی نیست. نشان‌های جغرافیایی می‌توانند ویژگی‌های خاص محصولی که ناشی از عوامل انسانی است را نیز بیان کنند.

عوامل انسانی از قبیل مهارت های تولیدی منحصر به فرد و آداب و رسوم می توانند محصولی ویژه‌ را در یک منطقه جغرافیایی (یک شهر یا روستا، یک منطقه یا یک کشور) به وجود آورند. برای مثال، کشور سوئیس (Switzerland یا Swiss) به‌عنوان یک منطقه جغرافیایی سازنده ساعت در تمام جهان مشهور است. کشورها در راستای حفظ منافع تولیدکنندگان محصولات اصیل که در یک منطقه خاص جغرافیایی و با ویژگی های منحصر به فرد تولید می شوند تصمیم گرفتند تا از نشان های مبدا جغرافیایی تحت مقوله مالکیت فکری حمایت به عمل آورند. همانطور که گفته شد علائم مبدا به مبدا تولید یک محصول اشاره دارد و اساسا این مقوله متفاوت از مقوله نام های تجاری است.

علامت مبدا بر روی یک محصول درج می شود تا مبدا جغرافیایی تولید کالا را نمایش دهد در حالی نشان تجاری، علامت متمایز کننده ای است که محصول یک شرکت را از شرکت دیگر متمایز می کند. بنابراین نشان مبدا می تواند از سوی تمامی تولید کنندگانی که در آن منطقه جغرافیایی محصولات خود را تولید می کنند، استفاده شود. برای مثال تمامی شالی کاران منطقه طارم این حق را دارند که محصول شالیزار خود را با نام تجاری دلخواه لیکن تحت نشان مبدا طارم به بازار عرضه نمایند. برای حمایت از نشانه‌های جغرافیایی، معاهداتی توسط سازمان جهانی مالکیت فکری تدوین شده است.

از جمله معاهده پاریس برای حمایت از حقوق مالکیت صنعتی مصوب سال 1883 و موافقت‌نامه لیسبون برای حمایت از نام‌های مبدأ و ثبت بین‌المللی آن‌ها؛ به‌علاوه مواد 22 تا 24 موافقت‌نامه جنبه‌های تجاری حقوق مالکیت فکری (موافقت‌نامه تریپس) در رابطه با حمایت بین‌المللی از نشانه‌های جغرافیایی در چارچوب سازمان تجارت جهانی نیز به این موضوع می پردازد.

  • مدارهای یکپارچه

در بند ۲ ماده ۱ کنوانسیون پاریس که در مقام احصای مصادیق حقوق مالکیت صنعتی است از مدارهای یکپارچه ذکری به عمل نیامده است. به طور کلی نوع حمایتی که از طرح پیاده شدن و طرح یا نقشه برداری راجع به مدارهای الکتریکی پیوسته به عمل آمده امر نسبتا جدیدی است. همان طور که در ماده ۲ معاهده مالکیت معنوی در مورد مدارهای یکپارچه آمده است، مدار یکپارچه محصولی است که دارای کارکرد الکترونیکی بوده و در شکل نهایی و یا میانی خود دارای اجزا متعدد می باشد و حداقل یکی از این اجزا متعدد فعال بوده و همه یا بعضی از ارتباطات میان این اجزا به طور یکپارچه طراحی و یا همه بر روی یک قطعه دیگر قرار گرفته باشند.

  • نرم افزار رایانه‌ای

در حقوق مالکیت صنعتی داخلی ایران با توجه به ماده ۲ آیین نامه اجرایی قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه‌ای، نرم افزار عبارت است از مجموعه برنامه‌های رایانه‌ای، رویه‌ها، دستورالعمل‌ها و مستندات مربوط به آنها و نیز اطلاعات مربوط به عملیات یک سیستم رایانه‌ای که دارای کاربردی مشخص بوده و بر روی یکی از حامل‌های رایانه‌ای ضبط شده باشد.

با توجه به تبصره یک این ماده، آثار و محصولات نرم افزارهای نوشتاری، صوتی و تصویری که با کمک نرم افزار پردازش شده و به صورت یک پدیده مستقل تهیه و ارائه شود نیز مشمول این آیین نامه خواهد بود. همچنین با توجه به تبصره ۲ ماده ۲، خلق عملیات نرم افزاری در ذهن یا بیان مخلوق ذهنی، بدون اینکه برنامه‌های رایانه‌ای و مستندات و دستورالعمل‌های آن تدوین شده باشد، نرم افزار محسوب نمی شود و برای خالق آن حقوقی ایجاد نمی‌نماید. همان طور که در ماده ۳ آیین نامه مذکور آمده است، پدیدآورنده نرم افزار، شخص یا اشخاصی هستند که بر اساس دانش و ابتکار خود کلیه مراحل مربوط اعم از تحلیل، طراحی، ساخت و پیاده سازی نرم افزار را انجام می دهند.

  • اسرار تجاری

اسرار تجاری، دانش فنی محرمانه و گردآوری اطلاعات مفید است که در انجام فعالیت‌های صنعتی خاص و یا در توسعه فنون سودمند یک هدف صنعتی ضرورت دارد.

  • ارقام جدید گیاهی

مطابق ماده ۳ قانون ثبت ارقام گیاهی، کنترل و گواهی بذر و نهال مصوب ۱۳۸۲ ارقام گیاهی چنانچه واجد شرایط زیر باشند ثبت می شوند:

  • جدید بودن رقم به شکلی که با ارقام ثبت یا شناخته شده قبلی از نظر خصوصیات ژنتیکی تمایز داشته باشد. ارقام تراریخته نیز مشمول این بند خواهند بود.
  • رقم جدید از نظر ژنتیکی و ظاهری و یا هر دو مورد یکنواخت باشد.
  • خصوصیات رقم اعم از دورگ (هیبرید) و یا غیر دورگ ( غیر هیبرید) در سال‌های تولید و تکثیر ثابت بماند.

مرجع ثبت مالکیت صنعتی ( طرح صنعتی، علائم تجاری و اختراعات)

بر اساس ماده ی ۵۲ از قانون ثبت اختراع، علائم تجاری و ثبت طرح صنعتی؛ تصدی امور و فعالیت های مربوط به حقوق مالکیت صنعتی و نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان جهانی مالکیت معنوی و اتحادیه های در رابطه با کنوانسیون های ذیربط بر عهده ی سازمان ثبت املاک و اسناد کشور می باشد.

ثبت همه ی موضوعات مرتبط به حقوق مالکیت صنعتی، اعم از علامت، اختراع، طرح صنعتی و علامت جمعی نیز به وسیله ی اداره ی مالکیت صنعتی سازمان ثبت املاک و اسناد کشور انجام می شود. هنگامی که مراجع دیگر طبق قانون به ثبت و بررسی اقدام می نمایند زمانی از امتیازات و حمایت های ذکر شده در قانون مذکور بهره می برند که حسب اختراع یا مورد مالکیت آن ها در اداره ی مالکیت صنعتی ثبت شده باشد. بر اساس ماده ی ۵۳ اداره ی مالکیت صنعتی توسط  شیوه های نوین، دفاتری را بشکل جداگانه جهت  ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و همچنین علائم تجاری پیش بینی می کند.

لازم به ذکر است که بگوییم علائم جمعی بصورت جداگانه در بخش ویژه ای از دفتر ثبت علائم ، به ثبت می رسند.

طبق مقاله نتيجه مي گيريم كه حقوق مالکیت صنعتی از اختراع ها، طرح های صنعتی، علائم تجاری یا خدماتی، اسامی تجاری، حق کسب و پیشه در تجارت و… محافظت می کند. ورقه اختراع حق انحصاری است که در قبال اختراع ثبت شده به مخترع یا نماینده قانونی او اعطا می شود.

موارد تحت حمايت حقوق مالکیت صنعتی شامل حق اختراع، علائم تجاري، طرح هاي صنعتي، نشان جغرافيايي، مدارهاي يكپارچه، نرم افزار رايانه اي، اسرار تجاري و ارقام جديد گياهي مي باشد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

درخواست مشاوره